Symbolika AMBONY
O symbolice ambony można mówić w odniesieniu do poszczególnych ambon, w określonych kościołach, w konkretnej epoce kultury i stylów. Jest to zadanie realizowane z wielkim znawstwem przez historyków sztuki. W niniejszej refleksji chodzi o symboliczne znaczenie ambony, jako takiej.
W świadomości duchowieństwa i chrześcijan świeckich, ambona rysuje się w wymiarach wielkości, wysokości umieszczenia, zewnętrznego wystroju, kojarzy się z zdecydowanie z kazaniem (schematycznie: ?ładne kazanie?), nie z homilią- wyjaśnieniem słowa Bożego.
Niewątpliwie przyczyniło się do tego przesuniecie ambony w głąb nawy.
Świadomość chrześcijańskiego antyku natomiast przeniknięta była rozumieniem ambony, jako miejsca głoszenia całemu światu radości zmartwychwstania.
Podstawa ambony to ?pusty grób? w nawiązaniu do Mk 16,1-4: ?W pierwszy dzień tygodnia wczesnym rankiem, gdy wzeszło słońce przyszyły do grobu (Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba, i Salome).Mówiły do siebie, kto nam odsunie kamień od wejścia do grobowca.
Gdy jednak spojrzały zobaczyły kamień odsunięty, a był bardzo wielki?.Przywołać trzeba inne fragmenty Ewangelistów głoszących zwycięstwo Chrystusa (Mt 28,2; Łk 24,4) opisujących ze szczegółami pusty grób, choćby szczegół o leżących płótnach- greckie słowo keimena, które Biblia Tysiąclecia tłumaczy przez ?leżące? lepiej to oddaje wyrażenie ?opadłe? wyciągnięte?- po prostu, tkaniny, które owiały ciało Chrystusa, gdy tego ciała nie ma, wyglądają, opadłe,
Ambona to przestrzenna ikona zmartwychwstania. Exultet- orędzie paschalne, wykonywane na ambonie określało i kształtowało rozumienie ambony. Do tej symboliki nawiązuje ustawienie paschału obok ambony- paschał nazywano columna. Tę samą wymowę posiada powoli upowszechniający się zwyczaj ustawiania na pulpicie ambony dawniej używanej, a zachowanej w kościołach, figury Chrystusa zmartwychwstałego.
Oznacza to silne podkreślenie radosnego charakteru chrześcijaństwa. Wydaje się, że za mocno akcentuje się w chrześcijaństwie obowiązek, winę, a za mało radość autentyczna płynącą z ofiarowanej wolności, współzmartwychpowstawanie, ofiarowany dynamizm życia, dynamizm, istnienia, dar Ducha- wichru, który przenosi chrześcijanina do nowego życia. Ambona przypomina, że celem życia człowieka jest radość, podziw, życie miłością to znaczy bycia dla kogoś na wzór Mistrza z Nazaretu. Ambona, zauważa Cristino Valenziano, we wspomnianej wypowiedzi nie jest miejscem mówienia podczas liturgii, lecz stanowi topos liturgiczny słowa Bożego proklamującego misterium paschalne Chrystusa. Topos w języku greckim posiada wyjątkowo bogate znaczenie, a więc w znaczeniu sytuacji szczególnej, służby, okazji, oficjum, regionu (możliwości oddziaływania słowa), fundament refleksji, punkt wyjścia dla wyjaśniania, przedmiot(materia) rozmowy, wykładu, okazją uczynienia czegoś.
Gdy w kościele czyta się Pismo święte wówczas sam Chrystus mówi- stwierdza Konstytucja o liturgii (art.7).Nie dziwi przeto fakt, że na ambonach czy lektoriach pulpit, przyjmował kształt orła- stąd określenie aquilinum, łać. aquila= orzeł. Durand , jak już zaznaczono napisał w Rationale divinorum officiorum 4,24:?Ewangelię czyta się, jak to jest w zwyczaju, na orle?.
Symbolika orła jest wyjątkowo bogata Jest on symbolem Boga, formą objawienia się Boga.
Z ambony przemawia i objawia się Najwyższy. Orzeł jest także symbolem Chrystusa zmartwychwstałego i zwycięskiego. Stwierdzenia te znajdziemy i u Ambrożego i Grzegorza Wielkiego, Augustyna. Zazwyczaj przywykliśmy łączyć symbol orła z osobą św. Jana ewangelisty i słusznie, ale i w tym wypadku orzeł jest równie z symbolem Chrystusa, którego Jan kontempluje, doświadcza Chrystusa, jako światło wewnętrzne i wieczne.
Federico Debuyst mówi nawet o ?ambonie- osobie?, wyrażenie to przywołuje wypowiedź św. Augustyna (Mowa 85,1) ?Ewangelia to usta Chrystusa. Zasiada w niebie, lecz nie przestaje przemawiać na ziemi?, podobnie w Pontyfikale Rzymsko- Germańskim: ?czyta się Ewangelie, w której Chrystus swoimi ustami przemawia do ludu? albo ?Gdy przychodzi sam Chrystus, to jest Ewangelia, odkładamy laski, ponieważ nie potrzebujemy ludzkiej pomocy?.
Wypowiedzi magisterium Kościoła o dwóch stołach, podkreślają jedność tych stołów: słowa i Ciała Pańskiego. Stanowią one jeden akt kultu, są jednym d a r e m Boga.
Stwierdzenie to przywołuje architekturę antycznych kościołów syryjskich, bizantyjskich łączących ołtarz i miejsce przepowiadania słowa Bożego- podwyższone miejsce- bema. W posoborowych dokumentach bema to po prostu amboną. Wolno tak twierdzić, przecież zasadą odnowy liturgii tak po Soborze Trydenckim, jak i po Vaticanum II, jest ?odnowa (restituuntur) ..ad pristinam sanctorum Patrum normam-?należy przywrócić stosownie do pierwotnej tradycji Ojców Kościoła? (KL 50). Nie dziwi przeto fakt umieszczenia miejsca czytania słowa Bożego blisko ołtarza. Ambonę rozumie się jako stół (ołtarz) słowa Bożego, a więc miejsce, na którym odbywa się jakby pierwsza część liturgii Mszy Świętej, czyli liturgia słowa. Na ambonie dokonuje się pierwszy akt liturgii - liturgia zstępująca, katabatyczna, Bóg mówi do człowieka. W konsekwencji nie powinna być traktowana, jako miejsce do wygłaszania ogłoszeń, właściwym miejscem ich głoszenia jest miejsce przewodniczenia (sedilia), podobnie trzeba powiedzieć o podawaniu duszpasterskich ogłoszeń.
_________________ Miłość nie jest kochana
Św. Franciszek
|